Mieszkańcy Kujaw zawsze przywiązywali dużą wagę do wszelkich świąt. Tak zresztą dzieje się w wielu domach do dziś. Boże Narodzenie to tradycyjne potrawy, krzątanina towarzysząca przygotowaniom oraz rozliczne obyczaje, z których znaczenia nie zawsze zdajemy sobie sprawę.
Już jutro w naszych domach zaczną unosić się wspaniałe zapachy świątecznych potraw. W kuchni Kujaw królują pierogi, karp, kluski z makiem i zupa z suszonych śliwek.
Jedną z dwunastu obowiązkowych potraw na stole w niemal każdym domu w Powiecie Inowrocławskim jest groch z kapustą. Nie każdy jednak wie, że w wierzeniach ludowych spożywanie nasion grochu chroniło ludzi przed chorobami, a w połączeniu z kapustą zapewniało urodzaj.
- Co Kujawiok w poście jadoł, żadyn szlachcic nie posiadoł, groch, kapusta, kasze, kluchy, Kujawioki chłopcy zuchy! – to fragment dawnej przyśpiewki.
Kluski z makiem to także potrawa obowiązkowa. Według ludowych wierzeń mak jest symbolem płodności, a każda młoda dziewczyna powinna w Wigilię trzeć mak w celu rychłego wyjścia za mąż.
Kujawskie gospodynie wierzyły, że na wigilijnym stole powinny znajdować się potrawy przygotowane z produktów z upraw polowych oraz darów lasu. Stąd obowiązkową pozycją na stole były pierogi z kapustą i grzybami.
Przed Wigilią Bożego Narodzenia ustawiano w kącie izby snopek zboża, pod stołem rozsypywano słomę, a nad nim wieszano czubek sosenki udekorowany jabłkami, orzechami, piernikami.
- Na podstawie pogody w ten dzień przepowiadano urodzaj na cały następny rok. W drugi dzień świąt gospodarze mający sady i ogrody przed wyjściem do kościoła opasywali się powrósłami, a po powrocie obwiązywali nimi drzewa owocowe, żeby rodziły liczne i zdrowe owoce. Od Bożego Narodzenia przez cały karnawał chodzili po wsi kolędnicy z szopkami kukiełkowymi – opisuje etnograf Hanna M. Łopatyńska.
Zgodnie z tradycją, w dzień wigilijny obowiązywał post jakościowy i ilościowy. Nie jadano niczego przez cały dzień, aż do wieczerzy. Sporadycznie mogła to być kromka chleba i kubek czarnej, zbożowej kawy. Obecnie rzadko przestrzega się tak ścisłego postu, ale tego dnia na ogół ograniczamy się w jedzeniu.
Obecnie w wieczór wigilijny dzieci wypatrują pierwszej gwiazdki. Przed laty mnogość gwiazd zapowiadała, że kury będą się dobrze niosły.
Podczas Wigilii przyszłość odczytywano też z innych wróżb, na przykład wyciągano źdźbło spod obrusa i na podstawie jego długości prognozowano długość życia. Większość wróżb miała jednak charakter matrymonialny, jak choćby ta dotycząca parzystej liczby słomek wyciągniętych ze strzechy, która oznaczała szybkie zamążpójście.
Sądzimy, że warto nie tylko przypominać, ale też nadal kultywować niektóre zwyczaje w swoich domach. W końcu nawet w opinii etnografów Kujawy są pod względem mnogości wigilijnych obyczajów regionem nadzwyczajnym.
